Afrika iongoze ukuzaji wa Kiswahili kimataifa

Na Augustine Gitonga

Ulimwenguni kote, kutoweka kwa lugha za asili kunaendelea bila juhudi maalum za kurekebisha hali hiyo.

Tukianzia kwa kumbukumbu ya hofu, wakati wa mazishi ya serikali ya marehemu Rais wa Tanzania, Dkt John Pombe Joseph Magufuli, Rais wa Afrika Kusini, Cyril Ramaphosa, alizungumzia jinsi wawili hao walikuwa wamekubaliana kuhakiki maendeleo ya Kiswahili.

Alisema kuwa Rais Magufuli alikuwa amempa vitabu kadhaa vya Kiswahili kama zawadi na alikuwa amemfundisha kutapanya lugha hiyo.Rais Ramaphosa alisema kuwa Kiswahili kinaletwa kama somo katika shule za Afrika Kusini.

Alidokeza kuwa matumizi makubwa ya Kiswahili katika bara la Afrika yatakuwa kumbukumbu inayofaa kwa Rais Marehemu Magufuli.Heko kwa marais Filipe Nyusi wa Msumbiji na Uhuru Kenyatta wa Kenya waliohutubu kwa Kiswahili.

Marais wengine wote walitumia Kiingereza mbali na wale wa kutoka mataifa ambayo hayazungumzi Kiingereza.Wakati wakoloni walipokuja Afrika, walijipa jukumu la kuwafundisha Waafrika lugha zao na wakazuia, kwa kiwango kikubwa, lugha za asili.

Walikuwa na faida ya kuzungumza lugha moja katika tamaduni tofauti walizoingiliana nazo, wakati makabila tofauti, ingawa ni jirani, hayakuweza kuwasiliana.Baada ya ukoloni, mataifa ya Afrika yalichukua lugha hizo za kigeni kama lugha rasmi na kwa biashara na kama lugha za kitaifa ili kuunganisha mataifa tofauti ya kikabila.

Basi nchi zote za Afrika zina lugha za Kifaransa, Kiingereza, Kiarabu, Kireno na Uhispania. Ni Ethiopia tu, ambayo haikutawaliwa kirasmi, ina Amharic kama lugha ya kitaifa na rasmi. Somali ni lugha ya kitaifa na rasmi Somalia ikisaidiwa na usawa wa watu wake.Tanzania na Kenya ndio mataifa mengine pekee ambayo yana lugha isiyo ya kikoloni kama lugha rasmi na ya kitaifa, Kiswahili.

Tanzania imepiga hatua zaidi, na kukifanya Kiswahili kuwa lugha rasmi ya kufundishia shuleni. Hii inahakikisha kuwa Kiswahili kimejikita na kuingizwa kama lugha ya biashara na katika maadili ya kitaifa.

Hata Umoja wa Afrika hauainishi kabisa lugha yoyote ya kikazi lakini huorodhesha ‘Lugha za Kiafrika’, Kifaransa, Kiingereza, Kiarabu na Kireno kama lugha rasmi. Afrika ina lugha nyingi na hivyo kuifanya iwe ngumu kutumia moja katika mkutano huo wa kimataifa; bali kuna fursa sawa kwa wote, mradi kuwe na mkalimani.

Kiswahili ni lugha ya Kiafrika isiyo ya kikabila inayozungumzwa zaidi na wasemaji zaidi ya milioni mia ulimwenguni. Inakubalika sana Afrika Mashariki, Kati na Kusini mwa Afrika. Vipengele vyake vya Kiarabu vitarahisisha kuenea Kaskazini na Magharibi mwa Afrika, wakati msingi wake wa Wabantu ukiifanya iwe rahisi kusini mwa eneo la Sahara.

Mataifa ya Kiafrika yangefanya vizuri kuandaa mitaala ya elimu ya kufundisha Kiswahili katika shule zao za msingi na sekondari. Mashirika ya Kiafrika kama Umoja wa Afrika, Jumuiya ya Afrika Mashariki, Ushirikiano wa Maendeleo Kusini mwa Afrika, na zingine zinapaswa kutambua Kiswahili kama lugha rasmi.

Mikutano ya lugha ya Kiswahili inapaswa kupangwa na kutumia maandishi ya utafiti wa kisayansi katika lugha hiyo. Nakala za jarida zingechapishwa kwa Kiswahili na ufafanuzi wa machapisho mengine ya lugha kwa Kiswahili kuhimizwa.

Hii pia ingeleta uundaji wa kazi na ufundishaji wa hali ya juu na utafiti hadi viwango vya chuo kikuu.Lugha ndiyo aina ya msingi zaidi ya usemi, kujitambulisha na kulinga. Kwa kuwa na lugha ya Kiafrika iliyo katika nafasi ya matumizi mapana, Mwafrika kweli atainuka na kuchukua hatua kubwa katika maandamano yake ya ukombozi wa kweli.