Aliyekuwa Gavana wa Nairobi, Mike Sonko, ameitaka Tume ya Huduma ya Mahakama (JSC) kueleza kile anachotaja kuwa “kimya kisichoelezeka” cha zaidi ya miaka mitatu kuhusu ombi lake la kutaka kuondolewa madarakani kwa Jaji Mkuu Martha Koome.

Katika barua aliyoandika Novemba 24, 2025 na kutuma kwa JSC katika jumba la Pension Towers, Bw Sonko alieleza kukerwa na hali kwamba tangu ombi lake lipokelewe na kupigwa muhuri Julai 22, 2022, hakuna taarifa, mwelekeo, maelekezo, wala tarehe ya kusikilizwa iliyotolewa na Tume.

Bw Sonko anasema malalamishi yake yanaonekana kuachwa bila maelezo.

“Zaidi ya miaka mitatu na nusu baadaye, hatujapokea jibu lolote kutoka kwa Tume,” anaandika, akiambatisha nakala ya ombi lililopokewa kama thibitisho.

Anaitaka JSC kueleza kama suala hilo limeshughulikiwa, limefutwa, au limepangiwa kujadiliwa, na anaitaka kutoa majibu ya haraka.

Ombi hilo, lililowasilishwa mwaka 2022 wakati wa misukosuko ya kesi zake za kisheria kufuatia kuondolewa kwake mamlakani kama gavana wa Nairobi, anataka JSC kumuondoa Jaji Mkuu kwa madai ya utovu  mkubwa wa nidhamu, upendeleo na ukiukaji wa Katiba katika kushughulikia rufaa yake katika Mahakama ya Juu.

Katika ombi alilowasilisha Julai 21, 2022, Bw Sonko anadai Jaji Mkuu alipendelea na kwamba alijihusisha kwa namna anayodai kuwa kinyume cha Katiba, na inayokiuka maadili ya Mahakama.

Aidha, anadai kwamba uamuzi wa Mahakama ya Juu uliodumisha kuondolewa kwake ofisini na kumzuia kuwania ugavana wa Mombasa mwaka 2022 ulitolewa kupitia mchakato wa haraka usio wa haki uliomnyima muda wa kutosha kuwasilisha hoja zake.

Sonko pia anamlaumu Jaji Koome kwa matamshi aliyotoa katika mahojiano na kituo cha Spice FM, akidai maoni hayo yalionyesha tayari alikuwa na mtazamo kuhusu kesi yake kabla ya Mahakama ya Juu kutoa uamuzi.

Anadai pia kwamba Jaji Mkuu aliwapotosha mawakili wake kuhusu muundo wa jopo la majaji lililotakiwa kusikiliza rufaa yake, akakataa kujiondoa katika kesi licha ya kile anachokitaja kama mgongano wa wazi wa maslahi, na kutoa maelekezo ya kiutawala ambayo kwa maoni yake yaliharibu mchakato wake wa haki.

Barua kati ya mawakili wa Sonko na Mahakama ya Juu pia zinaonyesha kuwa Julai 12, 2022, Idara ya Mahakama ilikiri kutoa maelekezo yasiyokamilika katika kesi hiyo.

Katika barua iliyotumwa kwa Nyamu & Nyamu Advocates, Msajili alikiri kuwa, kutokana na “makosa ya bahati mbaya,” mahakama ilikosa kutoa maelekezo kuhusu uwasilishaji wa hoja za Mlalamishi na akaomba radhi kwa mapungufu hayo.

Lakini siku moja baadaye, Julai 13, 2022, Mahakama hiyo hiyo ya Juu ilimwalika Sonko na timu yake ya mawakili kwa kikao cha kusikilizwa Julai 14, 2022.

Sonko anadai alipokea notisi hiyo akiwa Mombasa, ambako alikuwa akihudhuria uamuzi wa jopo la majaji watatu wa Mahakama Kuu waliomruhusu kuwania ugavana wa Mombasa. Baada ya uamuzi huo, Tume ya IEBC ilikuwa tayari imemuidhinisha kuwania.

Sasa anasema Mahakama ya Juu “iliharibu haraka” ratiba ya kusikilizwa kwa kesi yake kwa kuweka tarehe ya Julai 14, muda mfupi baada ya uamuzi wa Mahakama Kuu, ili kuamua uhalali wa kung’olewa kwake.

Anadai hakuna upande uliopata muda wa kuwasilisha hoja au kushiriki kupanga tarehe mwafaka ya kusikilizwa, akiongeza kuwa mawakili wake bado walikuwa Mombasa.

“Walikuwa na haraka ya nini?” anauliza. “Mahakama Kuu ilitoka kusema niruhusiwe kugombea kwa kuwa sikuwa nimekamilisha hatua za rufaa. Kisha siku hiyo hiyo, Mahakama ya Juu ikaweka kesho yake kusikiza kesi hiyo. Nani aliwasukuma? Kwa nini hiyo haraka? Hatukuwahi kupewa nafasi ya kuwasilisha hoja.”

Baada ya Mahakama ya Juu kuthibitisha kuondolewa kwake mamlakani na hivyo kumzuia kuwania ugavana wa Mombasa hata baada ya IEBC kumuidhinisha, Sonko alienda katika Mahakama ya Afrika Mashariki (EACJ) kupinga uamuzi huo.

Mahakama hiyo ya kikanda baadaye ililaumu Mahakama ya Juu kwa ukiukaji wa taratibu katika mchakato wa kumng’oa Sonko, na hivyo kuibua maswali mazito kuhusu haki ya kimahakama na utiifu kwa utawala wa sheria.

Katika uamuzi wake, EACJ ilikubali madai ya Sonko kuhusu ukiukaji wa haki ya kusikilizwa yalikuwa na msingi, ikinukuu uwezekano wa kukiukwa kwa Kifungu cha 25 cha Katiba na Ibara ya 6 na 7 za Mkataba wa Jumuiya ya Afrika Mashariki zinazotilia mkazo haki, utawala bora na utawala wa sheria.

Ingawa EACJ haikufuta uamuzi wa Mahakama ya Juu, ilikosoa vikali mapungufu ya taratibu yaliyotia doa uhalali wa mchakato wa kumng’oa. Mahakama ilisema kumfungia Sonko maisha kutoshikilia wadhifa wa umma kulimdhuru kisiasa na kwamba adhabu ya aina hiyo inahitaji uadilifu usiotiliwa shaka.