MUDA mfupi baada ya kuibuka kwa uasi wa Mau Mau, Katibu wa Koloni, Oliver Lyttleton, aliamua kuanzisha katiba mpya ya Kenya mwaka wa 1954.

Katiba hii ilianzisha Baraza jipya la Mawaziri lililosaidia Gavana kuendesha nchi. Baraza hilo lilikuwa na uwakilishi mbalimbali, likiwa na Wazungu watatu, Wahindi wawili, na Mwafrika mmoja.

Mwafrika wa kwanza kuteuliwa kuwa waziri alikuwa Benaiah Apollo Ohanga, aliyeteuliwa kuwa Waziri wa Maendeleo ya Jamii na Masuala ya Waafrika.

Katiba ya Lyttleton, kama ilivyojulikana, pia iliruhusu Waafrika kuchaguliwa kama wanachama wasio rasmi wa Baraza la Sheria (Legco) kuanzia mwaka wa 1957.

Hadi wakati huo, Waafrika walikuwa wanateuliwa na serikali ya kikoloni. Mwafrika wa kwanza kuteuliwa katika Legco alikuwa Eliud Mathu mwaka wa 1944.

Wengine walioteuliwa kabla ya uchaguzi wa 1957 walikuwa: W.W.W. Awori (Nyanza Kaskazini), B.A. Ohanga (Nyanza Kati), Jimmy Jeremiah (Pwani), F.K. arap Chumah (Nyanza Kusini), James Muimi (Ukambani) na Daniel arap Moi (Bonde la Ufa).

Wakati ambapo Wazungu walikuwa bado na ushawishi mkubwa katika Legco na Baraza la Mawaziri, Katiba ya Lyttleton ilishindwa kuwafurahisha Waafrika na hata Wakoloni – Wakoloni walikasirishwa na Waafrika kupata uwakilishi, nao Waafrika walijhisi kutengwa.

Kushindwa kwa Katiba ya Lyttleton kuruhusu Waafrika kuanzisha vyama vya kisiasa, au shirika lolote la kisiasa, pia kulifanya isipendwe.

Hadi mwaka wa 1955 ndipo Waafrika wakaruhusiwa kuanzisha vyama kwa misingi ya “wilaya,” yaani walizuiwa kuanzisha vyama vya kisiasa vya kitaifa.

Shirika pekee la kitaifa lililokuwa likifanya kazi lilikuwa Shirikisho la Wafanyakazi la Kenya lililoongozwa na Tom Mboya.

Lilitumia uhusiano wake na vyama vya wafanyakazi vya Uingereza na Amerika kuhimiza haki za wafanyakazi na mabadiliko ya kisiasa.

Wanasiasa wapya walijitokeza kutoka kwa uchaguzi wa Legco wa 1957: Masinde Muliro kama mwakilishi wa Nyanza Kaskazini, Oginga Odinga (Nyanza Kati), Lawrence Oguda (Nyanza Kusini), Daniel arap Moi (Bonde la Ufa), Tom Mboya (Nairobi), Bernard Mate (Mkoa wa Kati), James Muimi (Ukambani) na Ronald Ngala (Pwani).

Kujiunga kwao katika Legco kulifanya waungane chini ya shirika jipya, Shirika la Wabunge Walioteuliwa wa Kiafrika (AEMO) na walianza kudai viti 15 zaidi.

Hoja yao ilikuwa kwamba uwakilishi katika Legco ulikuwa umejaa upande mmoja na kwamba Waafrika wanane hawakuweza kuwakilisha ipasavyo maslahi ya Waafrika milioni sita.

Baada ya uchaguzi wa 1957, Legco ilikuwa na wanachama 59 ambapo 29 tu walichaguliwa – Wazungu 14, Waafrika 8, Wahindi 3 na Mwarabu 1.

Wakoloni walidhani kwamba Katiba ya Lyttleton ingekuwepo kwa miaka 10. AEMO ilidai orodha moja ya wapigakura, si tofauti kwa Waafrika, Wahindi na Wazungu.

Walitaka pia watu wote wenye umri wa zaidi ya miaka 21 waruhusiwe kupiga kura, hali ya Dharura ipunguzwe na mashamba eneo la White Highlands lifunguliwe kwa makabila yote.

Kukutana kwa AEMO na nafasi za uwaziri kulifanya serikali kukubali na katiba mpya, Katiba ya Lennox-Boyd, iliyoanzisha uwakilishi wa Waafrika sita zaidi. Odinga alitaka kususia viti hivyo kwa sababu havikukidhi madai yao.

Lakini wengine waliona bora kukubali viti hivyo, ambavyo Dkt Julius Gikonyo Kiano (Mkoa wa Kati Kusini), Jeremiah Nyagah (Nyeri na Embu), Taita Towett (Eneo la Kusini), D.I. Kiamba (Machakos), Justus ole Tipis (Rift ya Kati), na F.J. Khamisi (Eneo la Mombasa) waliteuliwa.

Walipata pia nafasi mbili za uwaziri na kuzuia viti vya kijamii.Idadi ya Waafrika katika Legco sasa ililingana na ile ya Wazungu, lakini mwenyekiti wa AEMO, Oginga Odinga, alichochea hisia za kisiasa alipowaongoza wanachama kukubaliana kutochukua Wabunge Maalum waliopigiwa kura na Legco.

Miongoni mwa 12 walioteuliwa alikuwa Mwafrika, Musa Amalemba, ambaye alikubali nafasi ya Waziri wa nyumba.

Hii ilimfanya kuwa kipenzi cha siasa za kitaifa.Katiba ya Lennox-Boyd, kama ile ya Lyttleton, ilikumbwa na matatizo kwa kushindwa kuwapa Waafrika haki sawa walizodai.

Shinikizo lilianza kujitokeza kwa katiba mpya itakayowapa Waafrika sauti mpya na, Januari 1959, walisusia Legco na kuunda shirika jipya: Shirika la Wabunge Walioteuliwa wa Jimbo (CEMO), ambalo liligawanyika mwaka huo kuwa makundi mawili – Kenya Independent Movement iliyoongozwa na Odinga na Mboya, na Kenya National Party ya Ngala, Muliro na Moi.