NA JOHN NJOROGE

Ni nyakati za adhuhuri tunapowasili katika eneo la Kapsinendet, Mariashoni takriban kilomita tisa kutoka Mji wa Elburgon katika Kaunti ya Nakuru.

Hapa, tunampata Bw Reuben Talala pamoja na mkewe, Janet wakivuna matunda ya tree-tomato kwenye shamba lao. Dakika chache baadaye, mwalimu mstaafu, Bw Vincent Kipyator anafika na kuanza kula baadhi ya matunda yaliyoiva.

Bw Talala, 46, amekuwa akipanda nyanya za miti tangu 2020 baada ya kuacha kilimo cha mahindi ambacho alikuwa akikikuza maishani mwake.

“Nilitambulishwa kwa kilimo hiki na mjomba wangu, Bw Zakayo Mogotio ambaye alianza kulima matunda miaka kadhaa iliyopita baada ya yeye pia kuacha kilimo cha mahindi katika shamba lake la Keringet, Nakuru.

Alinipa kilo moja ya matunda yaliyoiva ambayo alinishauri jinsi ya kuweka mbegu ili zikauke kwa muda kabla ya kuziweka kwenye kitanda cha mbegu (seedbed),” alisema Talala na kuongeza kuwa baada ya miezi minne ya kumwagilia kitalu chake kwa maji aliyotoa kwa kisima kilichochimbwa shambani lake, alipandikiza mbegu zake kwenye sehemu ya robo ya ardhi iliyotayarishwa kwa urahisi wakati mvua iliponyesha.

Mkulima huyo alisema alichimba mashimo ya futi moja kwa moja kwenda chini na kutenganisha kwa upana wa 2m kwa 3m ili kupata nafasi ya kutosha wakati wa matengenezo, kama vile kupalilia, kunyunyizia dawa na kuvuna.

Mkulima huyo alifichua kuwa alitumia Sh50,000 katika kipindi hiki, hasa kwa ajili ya kununua mbolea ili kukidhi kidogo aliyokuwa nayo shambani, usafirishaji na vibarua miongoni mwa mahitaji mengine.

Alisema katika kilimo hicho wakulima wanatumia muda au nguvu kidogo ikilinganishwa na mazao mengine. Ili kudumisha zao hilo, Bw Talala alinyunyizia mimea yake dawa ya kuua magugu ili kuzuia isishambuliwe hasa wakati wa kuota kwa maua. Baada ya miezi minane, alizidisha samadi ili kuongeza ukuaji wa matunda yake.

“Wakati wa kiangazi, nyanya zangu za miti zilivamiwa, ambapo nilitumia dawa ya kuua wadudu,” alisema.

Baada ya mwaka mmoja, alipata mavuno yake ya kwanza lakini uzalishaji ulikuwa mdogo.

“Baada ya wiki mbili, niliendelea kuvuna matunda yangu na kuyauza lakini mauzo na uzalishaji uliongezeka kadiri siku zilivyokuwa zikisonga. Kila kipande kiliuzwa kwa Sh5, vipande vitatu kwa Sh20 na Sh50 kwa kilo mtawalia,” alisema Bw Talala na kuongeza kuwa kufikia wakati huo, alikuwa na biashara iliyokuwa imeshamiri tangu wakati wa janga la Covid-19 ambapo watumiaji walihimizwa na wakuu wa Wizara ya Afya kutumia matunda zaidi ili kusaidia katika mapambano dhidi ya kinga katika miili yao. Wakati huo pia, aliongeza wateja wake kutokana na mahitaji makubwa.

Mnamo 2023, mkulima huyo alibahatika kupata soko jipya ambapo aliuza matunda yake kwa Sh75 kwa kilo, bei anayouza hadi kwa sasa!

Mkulima huyo ameongeza sehemu yake ya ardhi hadi nusu ekari. Alibainisha kuwa matunda haya huuza ikilinganishwa na mazao mengine na hii imemfanya alime aina nyingine za matunda kama passion. Pia anapanga kukuza matunda ya parachichi ya Hass katika siku zijazo.

Katika hatua ya awali ya kilimo cha nyanya, mkulima alipanda mseto na mazao ya jamii ya kunde kama vile maharagwe na mbaazi kwa vile waliongeza nitrojeni na kusaidia kukuza ukuaji wa matunda yake.

Mkulima anatetea ukuzaji wa nyanya za miti katika eneo hilo kwani wakulima wanaweza kuunda vikundi na kutafuta masoko bora.

“Tunatoa wito kwa serikali za kaunti na kitaifa kuwapa wakulima miche kama wanavyofanya kwa wakulima wa parachichi na kuwasaidia kupata masoko ya bidhaa zao,” alisema Bw Talala, akiongeza kuwa serikali inapaswa pia kutuma maafisa wa kilimo shambani ili kuwafunza mara kwa mara.

Alisema wakulima wengi wanapata ujuzi na teknolojia mpya kupitia machapisho, redio, televisheni na YouTube. Kwa upande wake mkulima huyo anatembelea Maonesho ya Kilimo, Semina na nyinginezo ambapo anajifunza zaidi kilimo cha matunda.

Mkulima huyo anasema gharama ya juu ya pembejeo za shambani, uzalishaji mdogo miongoni mwa changamoto zingine zilimfanya aache kilimo chake cha mahindi bila majuto, akiongeza kuwa hawezi kulinganisha matunda na kilimo cha mahindi.

Mkulima huyo anasema anakusanya angalau Sh30,000 baada ya wiki mbili lakini kiasi hicho huongezeka kadri uzalishaji unavyopanda.

“Kwa sasa, nina miti 500 ya nyanya miti kutoka kwa miti 200 niliyokuwa nayo hapo mwanzo. Mti mmoja unaweza kutoa matunda 100 au zaidi kulingana na msimu,” alisema na kuongeza kuwa uhaba wa ardhi ni changamoto kubwa katika eneo hilo kwa sababu wakulima wengi hustawi kwa kukodisha ardhi. Alisema si hakikisho kwamba mkulima anaweza kukodishwa kwa zaidi ya mwaka mmoja.

Hata hivyo, alisema uzalishaji huo unapungua baada ya miaka mitatu ambapo wakulima hujikuta waking’oa miti ya nyanya na kufanya mazoezi ya kubadilisha mazao.

Mkewe, Janet alisema kilimo hiki kimewasaidia kusomesha watoto wao na kukidhi mahitaji mengine katika familia.

Kwa kujiamini, Bw Talala ni mtu mwenye furaha kwa kuwa wafanyabiashara wa kati waliokuwa wakitembelea shamba lake alipokuwa akipanda mahindi, sasa hawashirikiwi shambani mwake kwa vile wateja wake huja moja kwa moja shambani.

Pia anajivunia kwa kuigwa kwa kuwa baadhi ya wakulima katika eneo hilo wamekubali mfumo wake wa kilimo. Mkulima huyo anasema atapanua na kutunza kitalu chake ambacho anaendelea kukitumia wakati wa kupanda miche mingi kwenye shamba lake na anakusudia kuuza mingine kwa wakulima wanaopenda.

Katika miaka mitano ijayo, mkulima huyu ana matumaini ya kupanda matunda kwa kiwango kikubwa na kuuza bidhaa zake nje ya nchi. Mpango wake ni kununua shamba kubwa mahali pengine na kuendelea kukuza matunda zaidi na kuwa mkulima mkuu wa matunda katika eneo hilo na nchini kote.

Aliyekuwa Afisa Kilimo wa Kaunti Ndogo ya Molo Bw Alfred Waithaka aliwataka wakulima kufanya mazoezi ya kubadilisha mazao baada ya muda na kuhakikisha kuwa udongo umepimwa kabla ya kupanda au kupanda upya ili kuzuia bakteria wanaojificha kwenye udongo kushambulia mimea hiyo.

“Tunatoa wito kwa wakulima kutembelea mamlaka husika ili kupata ujuzi wa mbinu bora za kilimo, kudhibiti wadudu na magonjwa,” alisema.