UKUMBI WA LUGHA NA FASIHI: Lahaja

• By adminleo
• April 20, 2019

Na MARY WANGARI

LAHAJA YA KIBARAWA

HII ni lahaja inayotumiwa na wazungumzaji wa Kiswahili katika eneo la katikati ya Mogadishu, Somalia. Lahaja hii huzungumzwa katika maeneoya Marka na Barawa, si ajabu baadhi ya wataalamu huizungumzia kama lahaja ya Kibarawa.

Kwa Mfano:

CHIMINI/ KIBARAWA	KISWAHILI SANIFU
oloka	Ondoka, nenda
Milu	Miguu
Chintu	kitu
Shikilo	sikio
ikulu	kubwa, tukufu

LAHAJA ZA KATI

KIMVITA

Hii ni lahaja inayozungumzwa katika kisiwa cha Mombasa au Mvita kama ilivyojulikana zamani. Lahaja hii ina sifa zinazokaribiana sana na za Kiamu.

Katika lahaja ya Kimvita, sauti ‘t’ inachukua nafasi ya sauti‘ch’ katika Kiswahili sanifu.

Kwa mfano:

KIMVITA	KISWAHILI SANIFU
mtele	mchele
mtuzi	mchuzi
mwivi	mwizi
vyaa	zaa
mtanga	mchanga

KIJOMVU/CHIJOMVU

Ni lahaja ambayo hutumiwa katika maeneo ya pembeni ya mji waMombasa, kaskazini nje ya kisiwa cha Mombasa.

Katika lahaja hii, maneno ambayo katika Kiswahili sanifu huanza kwa sauti ‘ki’ hubadilikana kuwa ‘chi’.

Kwa mfano:

KIJOMVU	KISWAHILI SANIFU
Chiyana	kijana
chichi	hiki
chioo	kioo
chamba	kwamba
wenjine	wengine

KINGARE

Ni lahaja inayosemwa Mombasa katika maeneo ya kiwanja cha ndege na Kilindini.

Kwa mfano:

KINGARE	KISWAHILI SANIFU
nzee	mzee
yakwe	yako
geshi	jeshi

LAHAJA ZA KUSINI

KIVUMBA

Hii ni lahaja ya Kiswahili ambayo huzungumzwa katika sehemu za Vangana Wasini (sehemu za kusini mwa Mombasa). Lahaja hii inaonyesha matumizi ya sauti ‘r’ badala ya ‘t’ katika Kiswahili sanifu.

Kwa mfano:

KIVUMBA	KISWAHILI SANIFU
kuogova	kuogopa
ngia	njia
mroro	mtoto
vira	pita
rosini	sote

CHICHIFUNDI/CHIFUNDI

Hii ni lahaja inayozungumzwa Shimoni au kaskazini mwa Vanga, kusini mwa pwani ya Kenya.

CHICHIFUNDI	KISWAHILI SANIFU
vochea	pokea
kadzi	kazi
njisi	ngisi
sichia	sikia

KIMTANG’ATA

Hii ni lahaja inayozungumzwa katika eneo la pwani ya Mrima, Pangani na hata Tanga.

Ni lahaja inayoonyesha uhusiano wa karibu sana na lahaja ya Kimvita na Kijomvu.

Kwa mfano:

KIMTANG’ATA	KISWAHILI SANIFU
oka	choma
munyu	chumvi
Fyoma	soma
chama	hama

[email protected]

Marejeo

Chiraghdin, S., & Mnyampala, M. (1977). Historia ya Kiswahili. Nairobi: Oxford University Press.

Richards, J.C., (1984). Error Analysis Perspectives on Second Language Acquisition. London: Longman Group Ltd.

Wardhaugh, R. (1986). An Introduction to Socio-Linguistics: New York: Blackwell Publishers.

• Tags
• lahaja