MPANGO wa Wizara ya Ardhi wa kuongeza ada za  shughuli zinazohusiana na ardhi katika kanuni zilizopendekezwa, umezimwa na Kamati ya Bunge iliyoamua kuwa haufai na ni dhalimu kutokana na gharama kubwa ya maisha nchini, na pia kwa kutoshirikisha umma.

Haya yalijiri huku Kamati  ya Seneti ikisema kwamba ada nyingi zinazopendekezwa katika kanuni hizo ni kinyume cha Katiba na Sheria ya Ardhi, ambayo inasema kwamba ada za ardhi zinafaa kuhesabiwa kama asilimia ya thamani ya ardhi.

Wizara ilikuwa imechapisha hati tatu za kisheria- Kanuni za Mipango ya Matumizi ya Kilimo na Ardhi (Ada za Upangaji) (Marekebisho), 2024, Kanuni za (Marekebisho) ya Ardhi, 2024 na Kanuni za Usajili wa Ardhi (Jumla) (Marekebisho) za 2024.

Kanuni zilizofutwa zilipendekeza kuongeza ada za mahudhurio ya mahakama na ushauri katika masuala yote yanayohusiana na ardhi, ada za idhini ya maombi ya kutengwa kwa ardhi, mabadiliko ya mtumiaji, kuongeza muda wa mtumiaji, maombi ya ugawaji wa ardhi ya umma, kuhudhuria mahakama kati ya ada nyingine.

Hata hivyo, kamati katika ripoti yake kwa Bunge, ilipendekeza kubatilishwa kwa sheria tatu ambazo maseneta walisema kupitishwa na utekelezaji wake, kungesababisha kuongezeka kwa ada za ununuzi wa ardhi.

Ripoti hiyo, iliyowasilishwa Bungeni Jumanne, inamkashifu aliyekuwa Waziri wa Ardhi Alice Wahome kwa kupuuza maoni ya umma wakati wa kuandaa kanuni hizo.

” Waziri wa zamani hakuweza kuonyesha kama Wizara ilizingatia maoni yaliyopokewa kutoka kwa washikadau,” ilisema kamati katika ripoti iliyobatilisha sheria hizo tatu.

Kamati hiyo, inayoongozwa na Seneta wa Tharaka Nithi, Mwenda Gataya, ilisema kwamba Kanuni hizo zinakiuka uwezo uliotolewa na kifungu cha 154 (2) cha Sheria ya Ardhi, “na haziambatani na Ibara ya 94 (6) ya Katiba.”

“Ada zinapaswa kuongezwa kwa kiasi kinachofaa ambacho kinazingatia thamani na ukubwa wa ardhi inayohusika,” kamati hiyo inasema.

Kwa mfano, kanuni zilipendekeza kuongeza mara mbili ada ya maombi ya utafutaji rasmi wa umiliki wa ardhi kutoka Sh500 hadi Sh1,000.

Kanuni zilizopendekezwa pia ziliweka malipo kwa maombi ya nakala zilizoidhinishwa za mashauri yanayotokana na uamuzi wa Msajili wa Ardhi au Msajili Mkuu wa Ardhi.

Kulingana na Kanuni za Usajili wa Ardhi (Mkuu) (Marekebisho) ya 2024,  ilikuwa imependekezwa Wakenya walipe Sh1,000 kwa kurasa 10 za kwanza za nakala za kesi  na kisha Sh100 kwa kila ukurasa wa ziada.