WAZAZI wengi wanakubali kuwa watoto wao wanakosa usingizi usiku na kudhani hii ni sehemu tu ya changamoto za makuzi yao.

Lakini huu ndio ukweli: usingizi mzuri ni lazima kwa mtoto na unawezekana kwa kila mmoja na kuupa kipaumbele kunaweza kubadilisha maisha ya familia.

Wataalam wa afya ya watoto wanasema usingizi sio tu ‘kupumzika.’ Kwa watoto, ni hitaji la kibayolojia ambalo huchochea ukuaji, ukuaji wa ubongo na utulivu wa kihisia.

Hata hivyo, nchini Kenya, usingizi haujadiliwi kama sehemu muhimu ya afya ya mtoto.

Wazazi ni wepesi kushughulikia lishe, elimu, na mazoezi, lakini usingizi mara nyingi hukosa katika orodha ya mambo muhimu kwa mtoto.Ukweli ni kwamba mtoto anayepumzika vizuri ni mtoto mwenye afya njema, mwenye furaha na anayefanikiwa zaidi—na wazazi wanaotanguliza usingizi wa watoto wao wanaboresha maisha yao wenyewe pia.

Miaka ya kwanza ya maisha ya mtoto huwa ya maendeleo ya haraka ya kimwili, ya utambuzi, na ya kihisia, ambayo mengi hutokea wakati wa usingizi.

Homoni za ukuaji hutolewa, ubongo huunganisha kujifunza na kumbukumbu, na mfumo wa kinga huimarishwa. Usingizi duni huvuruga michakato hii, na kusababisha masuala kama vile kuchelewa kukua, kuyumba kihisia, na kupunguza uwezo wa kujifunza.

Mbali na kuathiri afya ya watoto, kukosa usingizi wa kutosha kuna athari mbaya kwa familia. Watoto wanaochoka mara nyingi huwa na hasira na hawana ushirikiano.

Hili linaweza kuleta msongo wa mawazo kwa wazazi, kulegeza uhusiano na hata kusababisha uchovu.

Usingizi mbaya kwa watoto ni tatizo ambalo linahitaji kushughulikiwa. Nchini Kenya, familia nyingi hukumbana na changamoto za kipekee kuhusu suala la usingizi wa watoto.

Kulala chumba kimoja ni jambo la kawaida, na desturi za kitamaduni zimejikita sana. Ingawa hali hizi zinaweza kufanya kazi kwa wengine, mara nyingi husababisha usumbufu wa kulala kwa watoto na wazazi.

Changamoto moja kuu ni ukosefu wa habari za kuaminika kuhusu usingizi. Wazazi wengi kwanza kurejea kwa madaktari wao wa watoto ili kupata mwongozo, ndipo wanagundua kwamba usingizi wa watoto haufai kupuuzwa kila wakati.

Ingawa madaktari wa watoto ni muhimu kwa afya ya mtoto kwa ujumla, mara nyingi hawatoi mikakati ya kina, ya kibinafsi ya kulala ambayo familia zinazotatizika zinahitaji.

Wakiwa wamechanganyikiwa, mara nyingi wazazi hutafuta ushauri kwa marafiki au watu wa familia, lakini ni nadra sana vidokezo wanazopata kutatua tatizo.

Kinachofaa kwa mtoto mmoja huenda kisifanye kazi kwa mwingine, na kuwaacha wazazi wakihisi wamepotea zaidi. Wengine hugeukia mtandao kwa majibu, lakini ushauri unaweza kuwa mwingi na unaokinzana.

Je, unapaswa kulala pamoja na mtoto au kuhimiza uhuru? Kufunza mtoto kulala ni ukatili au ni muhimu? Unajuaje kama matatizo ya usingizi ya mtoto wako ni ya kawaida au ni ishara ya tatizo kubwa zaidi? Usingizi mzuri sio bahati – ni kuhusu kuunda hali zinazofaa. Wazazi wanaweza kuanza kwa kutanguliza usingizi kwa njia ile ile wanavyotanguliza ulaji bora au mafanikio ya kitaaluma.

Hapa kuna hatua chache muhimu kutoka kwa wataalamu wa afya ya watoto:

• 1. Weka utaratibu thabiti wa wakati wa kulala: Watoto husitawi wanapotabiri. Utaratibu wa utulivu wa wakati wa kulala kama vile kuoga kwa maji yenye joto, kusoma kitabu, na muziki wa kutuliza husaidia kuashiria kwamba ni wakati wa kupumzika.
• 2. Weka muda wa kulala unaolingana na umri: Watoto wadogo wanahitaji muda wa kulala mapema, mara nyingi mapema kati ya kumi na mbili na nusu na saa moja na nusu jioni. Kuchelewa kulala kwa watoto kunaweza kusababisha uchovu kupita kiasi, na kuifanya iwe ngumu kwao kutulia.
• 3. Unda mazingira ya kirafiki: Nafasi ya kulala inapaswa kuwa giza, tulivu na baridi kiasi.
• 4. Punguza muda wa kutumia vifaa vya dijitali: Mwangaza wa buluu kutoka kwenye skrini hukandamiza melatonin, homoni inayokuza usingizi. Zima vifaa angalau saa moja kabla ya kulala.

Licha ya jitihada zao, wazazi wengi hujikuta wakipata shida kutekeleza mabadiliko haya au kutatua changamoto za usingizi kama vile kuamka mara kwa mara usiku au kuamka mapema.

Hapa ndipo wataalamu wa usingizi wa watoto wanahitajika.“Kama mshauri wa masuala ya usingizi, mimi huwasaidia wazazi kuelewa mahitaji ya kipekee ya mtoto wao kulala na kutengeneza suluhisho inayofaa ambayo ina manufaa kwa familia. Hii sio kuhusu kuweka ratiba ngumu. Badala yake, inahusu kuwawezesha wazazi kwa maarifa na zana za kuunda tabia nzuri za kulala,” asema Dkt Mwende Kimweli, mwanasaikolojia na mtaalam wa afya watoto.

Wazazi wanapotafuta usaidizi wa kitaalamu, mara nyingi hupokea mwongozo ulio wazi, unaotegemea ushahidi.“Tofauti na mapendekezo yasiyoeleweka kutoka kwa marafiki au ushauri mwingi mtandaoni, kufanya kazi na daktari hutoa mbinu mahususi zinazozingatia umri wa mtoto wako, hali ya joto na changamoto mahususi,” asema.

Nchini Kenya, ambapo rasilimali za kulala kwa watoto bado ni chache, usaidizi wa kitaalamu unaweza kubadilisha hali. Kwa kutafuta msaada, wazazi wanaweza kutoka katika hali ya kukosa usingizi hadi kwenye mazoea ya amani katika muda wa majuma machache.

Dkt Kimweli anasema shule, wahudumu wa afya na watunga sera wanahitaji kutambua jukumu muhimu la usingizi katika ukuaji wa mtoto. Kuelimisha wazazi kuhusu usafi wa usingizi na kuwasaidia kwa rasilimali ili kuimarisha afya ya umma.

“Kwa wazazi, ujumbe ni rahisi: usingizi mzuri sio anasa-ni jambo la lazima. Kwa kutanguliza usingizi, haumsaidii mtoto wako kukua tu—unampa zana za kustawi kimwili, kihisia na kiakili.